1.2.5.2.Литература
Устное народное творчество
|
Выпускник научится:
• осознанно воспринимать и понимать фольклорный текст; различать фольклорные и литературные произведения, обращаться к пословицам, поговоркам, фольклорным образам, традиционным фольклорным приёмам в различных ситуациях речевого общения, сопоставлять фольклорную сказку и её интерпретацию средствами других искусств (иллюстрация, мультипликация, художественный фильм);
• выделять нравственную проблематику фольклорных текстов как основу для развития представлений о нравственном идеале своего и русского народов, формирования представлений о русском национальном характере;
• видеть черты русского национального характера в героях русских сказок и былин, видеть черты национального характера своего народа в героях народных сказок и былин;
• учитывая жанрово-родовые признаки произведений устного народного творчества, выбирать фольклорные произведения для самостоятельного чтения; • целенаправленно использовать малые фольклорные жанры в своих устных и письменных высказываниях;
• определять с помощью пословицы жизненную/вымышленную ситуацию;
• выразительно читать сказки и былины, соблюдая соответствующий интонационный рисунок устного рассказывания;
• пересказывать сказки, чётко выделяя сюжетные линии, не пропуская значимых композиционных элементов, используя в своей речи характерные для народных сказок художественные приёмы;
• выявлять в сказках характерные художественные приёмы и на этой основе определять жанровую разновидность сказки, отличать литературную сказку от фольклорной;
• видеть необычное в обычном, устанавливать неочевидные связи между предметами, явлениями, действиями, отгадывая или сочиняя загадку.
|
Выпускник получит возможность научиться: • сравнивая сказки, принадлежащие разным народам, видеть в них воплощение нравственного идеала конкретного народа (находить общее и различное с идеалом русского и своего народов);
• рассказывать о самостоятельно прочитанной сказке, былине, обосновывая свой выбор;
• сочинять сказку (в том числе и по пословице), былину и/или придумывать сюжетные линии;
• сравнивая произведения героического эпоса разных народов (былину и сагу, былину и сказание), определять черты национального характера;
• выбирать произведения устного народного творчества разных народов для самостоятельного чтения, руководствуясь конкретными целевыми установками;
• устанавливать связи между фольклорными произведениями разных народов на уровне тематики, проблематики, образов (по принципу сходства и различия).
|
Древнерусская литература. Русская литература XVIII в. Русская литература XIX— XX вв. Литература народов России. Зарубежная литература
|
Выпускник научится:
• осознанно воспринимать художественное произведение в единстве формы и содержания; адекватно понимать художественный текст и давать его смысловой анализ; интерпретировать прочитанное, устанавливать поле читательских ассоциаций, отбирать произведения для чтения;
• воспринимать художественный текст как произведение искусства, послание автора читателю, современнику и потомку;
• определять для себя актуальную и перспективную цели чтения художественной литературы; выбирать произведения для самостоятельного чтения; • выявлять и интерпретировать авторскую позицию, определяя своё к ней отношение, и на этой основе формировать собственные ценностные ориентации;
• определять актуальность произведений для читателей разных поколений и вступать в диалог с другими читателями;
• анализировать и истолковывать произведения разной жанровой природы, аргументированно формулируя своё отношение к прочитанному;
• создавать собственный текст аналитического и интерпретирующего характера в различных форматах;
• сопоставлять произведение словесного искусства и его воплощение в других искусствах;
• работать с разными источниками информации и владеть основными способами её обработки и презентации.
|
Выпускник получит возможность научиться: • выбирать путь анализа произведения, адекватный жанрово-родовой природе художественного текста;
• дифференцировать элементы поэтики художественного текста, видеть их художественную и смысловую функцию;
• сопоставлять «чужие» тексты интерпретирующего характера, аргументированно оценивать их;
• оценивать интерпретацию художественного текста, созданную средствами других искусств;
• создавать собственную интерпретацию изученного текста средствами других искусств;
• сопоставлять произведения русской и мировой литературы самостоятельно (или под руководством учителя), определяя линии сопоставления, выбирая аспект для сопоставительного анализа;
• вести самостоятельную проектно- исследовательскую деятельность и оформлять её результаты в разных форматах (работа исследовательского характера, реферат, проект)
|
1.2.5.3. Татарский язык (татарская группа)
|
Тел системасы “Фонетика. Орфоэпия. Графика” бүлегендә төп һәм югары сыйныфларда укучылар түбәндәгеләрне үзләштерә: - сүзләргә фонетик анализ ясарга өйрәнә; - татар теленең орфоэпик кагыйдәләрен саклап сөйләшүнең мөһимлеген аңлый; - татар теленең орфоэпик сүзлегеннән төрле белешмәләрдән кирәклек мәгълүматны табып, аларны тиешле урында дөрес итеп кулланырга өйрәнә. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - фонетиканың төрле сәнгатьле уку чараларын аеру; - проза һәм поэзия жанрына караган текстларны сәнгатьле итеп уку; - мультимедия формасындагы орфоэпик сүзлек һәм белешмә материаллардан кирәкле мәгълүматны эзләп табып, аны үзенә кирәк вакытта файдалана белү. “Морфемика һәм сүз төзелеше” бүлегендә укучы түбәндәгеләрне өйрәнә: - сүзне морфемаларга бүлә; - өйрәнелгән сүз ясау ысулларын билгели; - бирелгән сүздән (тамырдан) төрле сүзләр ясый; - морфемика һәм сүз ясалышын өйрәнү укучыны дөрес язарга, сүз төркемнәрен һәм җөмлә кисәкләрен танырга ярдәм итә. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - тамырдаш сүзләр арасындагы мәгънә бәйләнешен һәм чылбырын күрү; - әдәби текстларда сүз ясау элементларының сурәтләү чарасы буларак та әһәмиятен аңлау; - сүз ясалуга караган сүзлекләр һәм белешмә материалдан (мультимедия чараларыннан) кирәкле мәгълүматны табу; - сүзнең дөрес язылышын һәм лексик мәгънәсен аңлату өчен, аның этимологик ягына игътибар итү. “Лексикология һәм фразеология” бүлегендә укучылар түбәндәгеләрне үзләштерә: - сүзләргә лексик анализ ясый (мәгънәсенә бәйле позицияләрне ачыклый; аңа килеп чыгышы, кулланылу өлкәсе һәм кулланылу дәрәҗәсе ягыннан чыгып бәя бирә); - сүзләрне тематик төркемнәргә берләштерә; - сүзләрнең синонимнар һәм антонимнар таба; - фразеологик әйтелмәләрне таный; - телдән һәм язма сөйләмдә лексик нормаларны саклый; - лексик синонимия күренешен кирәкмәгән кабатлаулардан саклау һәм сөйләмне бәйләнешле итү чарасы буларак файдалана; - сүзнең күчерелмә мәгънәсенә бәйле сурәтлү чараларын – метафора, эпитет, сынландыруны билгели; - төрле лексик сүзлекләрдән (аңлатмалы, синонимнар, антонимнар, фразеологик) 89 тиешенчә файдалана; Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - татар теленең сүзлек составына гомуми классификация ясау; - сүзнең лексик һәм грамматик мәгънәләрен аеру; - төрле омонимнарны тану; - үзенең һәм иптәшләренең сөйләмен төгәллеге, сүзләрне урынлы һәм сәнгатьле итеп куллана белүе ягыннан бәяләү; - публицистик һәм әдәби жанрдагы текстларда лексик-фразеологик чараларны таный, фәнни һәм махсус эш стилендә кулланыла торган лексик чараларны белү; - төрле лексик сүзлекләрдән (аңлатмалы, синонимнар, антонимнар, чит тел сүзләре, фразеологик) һәм мультимедия чараларыннан кирәкле мәгълүматны эзләп табу. “Морфология” бүлегендә укучы түбәндәгеләрне өйрәнә: - татар телендәге сүз төркемнәрен аера белә; - аерым сүз төркеменә керүе ягыннан (морфологик яктан) сүзләрне тикшерә; - сүз төркемнәренең төрле формаларын хәзерге татар әдәби теле нормалары кысаларында куллана; - морфологик белем һәм күнекмәләрне сүзләрнең дөрес язылышына, башка төрле анализларга бәйле рәвештә куллана. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - укучы морфологиянең сүзлек составын тикшерү; - грамматик омонимнарны аеру; - публицистик һәм әдәби жанрдагы текстларда морфологик берәмлекләрне тану, фәнни һәм махсус эш стилендә кулланыла торган морфологик формаларны белү; - төрле сүзлекләрдән һәм мультимедия чараларыннан морфологиягә кирәкле мәгълүматны эзләп табу. “Синтаксис” бүлеге түбәндәгеләрне күз алдында тота: - укучы синтаксисның төп берәмлекләреннән сүзтезмә һәм җөмләләрне, аларның төрләрен аерырга өйрәнә; - сүзтезмә һәм җөмләләрне төзелеше һәм мәгънәләре, кулланылу үзенәлекләре ягыннан тикшерә; - сүз төркемнәренең төрле синтаксик формаларын хәзерге татар әдәби теле нормалары кысаларында куллана; - укучылар синтаксистан булган белем һәм күнекмәләрен башка төрле анализлар вакытында да куллана белә. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - публицистик һәм әдәби жанрдагы текстларда синтаксик чараларны тану, фәнни һәм махсус эш стилендә кулланыла торган синтаксик чараларны белү; - синтаксик конструкцияләрне функциональ-стилистик үзенчәлекләре ягыннан тикшеү, аларның сөйләмне сәнгатьле итү чарасы булуын аңлау. “Орфография һәм пунктуация» бүлегендә укучы: - язуда орфографик һәм пунктуацион нормаларны өйрәнелгән күләмдә файдалана; - сүзнең дөрес язылышын телдән сөйләү яки язма рәвештә аңлата; - орфографик һәм пунктуацион хаталарны таба һәм төзәтә; - орфографик сүзлекләрдән һәм белешмәләрдән кирәкле мәгълүматны таба һәм аларны язуда куллана. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - сөйләмдә орфографик һәм пунктуацион нормаларны саклауның әһәмиятен күрсәтү; - орфографик сүзлекләрдән һәм белешмәләрдән (мультимедия чараларыннан) кирәкле мәгълүматны табу һәм аларны язуда урынлы итеп куллану. “Стиистика” бүлегендә укучы: - функциональ (фәнни, махсус эш һәм публицистик) стильләр белән таныша, аларның жанр үзенчәлекләрен билгели; - аудитория (иптәшләре) алдында чыгыш ясарга өйрәнә: аның темасын билгели, максат һәм бурычларын күрсәтә; - тел чараларын тыңлаучыларның яшь, психологик үзенчәлекләрен һәм сайланган темангың белем дәрәҗәсенә туры килүен һ.б. истә тотып сайлый. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: - телдән һәм язма сөйләм арасындагы үзенчәлекләрне аңлый һәм аңлата белә; - төрле стиль һәм жанрга караган текстлар белән эшли (аларны билгеләнгән максаттан чыгып укый, мәгълүмати яктан кисәкләргә бүлеп эшкәртә); - төрле характердагы текстларны татар теленнән рус теленә тәрҗемә итә, бу вакытта телдән һәм язма сөйләм нормаларын саклап эш итә. “Тел һәм мәдәният” бүлегендә укучы:
милли-мәдәни компонентка ия булган тел берәмлекләрен халык авыз иҗаты әсәрләреннән, тарихи темаларга язылган һәм матур әдәбият әсәрләреннән аерып ала;
телне өйрәнү ил тарихын һәм мәдәниятен яхшырак белергә ярдәм итә дигән фикерне раслардай мисаллар таба;
көндәлек тормышта һәм укуда татар сөйләм әдәбе кагыйдәләрен белеп һәм тиешенчә куллана. Укучыга түбәндәгеләрне үзләштерү мөмкинлеге бирелә: телнең халык мәдәнияте һәм тарихы белән аерылгысыз бәйләнештә булуын аерым мисаллар ярдәме белән тасвирлау; татар сөйләм әдәбе кагыйдәләрен Россиядә яшәүче башка халыкларның сөйләм әдәбе кагыйдәләре белән чагыштыру, аларга характеристика бирү.
|
1.2.5.4. Татарская литература (татарская группа)
|
Урта сыйныфларда татар әдәбиятын укытуның гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләр: - укучыда әдәбиятны мөстәкыйль укып, аңларлык күнекмәләр булдыру; - татар сүз сәнгатен рус һәм дөнья әдәбияты фонында кабул итәргә өйрәтү; - татар әдәби теле нормаларын саклап язу һәм сөйләү күнекмәләре булдыру; - кирәкле мәгълүмат һәм белемнәрне төрле чыганаклардан табу, алардан мөстәкыйль рәвештә кулланырга өйрәтү. Урта сыйныфларда татар әдәбиятын укытуның предмет нәтиҗәләре түбәндәгеләр: Танып-белү өлкәсендә: - татарча әдәби текстны кабул итәргә һәм аңларга, иҗат ителгән чор белән тарихи-мәдәни бәйләнешләрен һәм аңа салынган мәңгелек кыйммәтләрне күзалларга өйрәтү; - укыган әдәби әсәрнең эчтәлеген, темасын, проблемасын, идеясен беркадәр билгели, геройларын бәяли алуына ирешү; - классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларына кагылышлы төп фактларны белүенә ирешү; - татар әдәбияты текстларын рус әдәбияты әсәрләре белән гомумкешелек кыйммәтләренә мөнәсәбәттә чагыштыру күнекмәләре формалаштыру; - бәяләү өлкәсендә: - татар әдәбиятына хас рухи-әхлакый кыйммәтләрне, әдәби-эстетик үзенчәлекләрне аңларга өйрәтү; - мәдәниятара бәйләнешләрне саклау, укучының башка милләтләр мәдәнияте һәм әдәбиятыннан мәгълүматлы, башка халыкларның сүз сәнгатенә хөрмәтле мөнәсәбәттә, толерант булуына ирешү; - баланың үзаңын үстерү, ватанны яратырга өйрәтү, горурлык һәм гражданлык хисләре тәрбияләү; - татар әдәбияты үрнәкләренә үз мөнәсәбәтеңне булдыру күнекмәсен формалаштыру. коммуникатив яктан: - татар әдәбияты әсәрләрен аңлап укый һәм кабул итә алуга ирешү; - әдәби әсәрдәге вакыйгаларны һәм геройларны чагыштыру, әсәрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку, өйрәнелгән әсәргә бәйле телдән һәм язмача фикерләрне белдерергә өйрәтү; - аерым автор, аның әсәре, гомумән әдәбият турында кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият, вакытлы матбугат, Интернет чаралары аша эзләү күнекмәсе булдыру; - укучының мөстәкыйль, иҗади фикерләвен активлаштыру; - әдәби әсәрләр һәм ирекле темалар буенча татар телендә иҗади эшләр башкарырга өйрәтү. эстетик яктан: - әдәби әсәрнең эстетик кыйммәтен һәм милли үзенчәлекләрен тою хисе формалаштыру; - баланың әдәби текстны эстетик бөтенлекле, шул ук вакытта әдәби һәм тел- сурәтләү алымнарының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белүенә ирешү; рус һәм татар телендәге әдәби әсәрләрне чагыштырып бәяләргә, әхлакый идеалларның охшаш һәм аермалы якларын билгеләргә өйрәтү.
|
Татарский язык и татарская литература (русская группа)
|
Тыңлап аңлау Төрле төрдәге тыңлап аңлау күнегүләрен үти белү; сүзләрне, җөмләләрне аңлап тәрҗемә итә белү; тәкъдим ителгән текстны тыңлап, эчтәлеге буенча сорау бирә, сорауларга җавап бирә белү; зур булмаган аутентив яки адаптацияләнгән әдәби әсәрләрдән өзекләрне, информацион характердагы текстларны, газета-журналлардан мәкаләләрне тыңлап аңлап, эчтәлеге буенча фикереңне әйтә, аралашуга чыга белү; Сыйныфташларыңның сөйләмен тыңлап аңлау һәм аларга үз фикереңне аңлата белү, алар белән әңгәмә кору, әңгәмәдә катнаша белү. Диалогик сөйләм Сорау, җавап, килешү-килешмәү, шикләнү һәм башка репликаларны дөрес кулланып, әңгәмә кору, сөйләшә белү; аралашуда катнаша, аны туктата һәм яңадан башлый белү; парда, төркемдә сөйләшү барышында үз фикереңне аңлата, раслый, дәлилли белү, ситуация аңлашылмаганда, сорау биреп, сөйләм барышын ачыклый белү; терәк схемалар кулланып, ситуация буенча әңгәмә кора белү; татар сөйләм этикеты үрнәкләреннән урынлы файдаланып әңгәмә кору, сөйләшә белү. Монологик сөйләм Программада тәкъдим ителгән темалар буенча тиешле эзлеклелектә текст төзи һәм аның эчтәлеген сөйли белү; конкрет ситуациягә үз карашыңны әйтә, төрле вакыйгалар, яңалыкларны хәбәр итә белү; монологик сөйләмдә кереш, эндәш сүзләрне кулланып, орфоэпик һәм грамматик нормаларны саклап, үз фикереңне төгәл җиткерә белү; өйрәнгән текстны үз сүзләрең белән сөйләп бирә белү; өйрәнгән шигырьләрне яттан сәнгатьле сөйли белү. Уку Уку текстларын татар теленең әйтелеш нормаларын саклап, сәнгатьле һәм аңлап уку; текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү; таныш булмаган текстны эчтән укып, аның төп фикерен таба белү; таныш булмаган сүзләрнең, төзелмәләрнең тәрҗемәсен сүзлектән таба белү. Язу Өйрәнелгән темалар буенча актив куллануда булган сүзләрне дөрес яза белү; конкрет бер тема буенча хикәя төзи белү; прагматик текстлар (рецептлар, белдерүләр, афиша һ.б.), эпистоляр жанр текстлары (хатлар, котлаулар һ.б.) яза белү; үзеңне борчыган проблемага карата үз фикерләреңне язмача җиткерә белү; тәкъдим ителгән текстның эчтәлегенә нигезләнеп, аны үзгәртеп яки дәвам итеп яза белү
|
|
